اجزاء فواره های خودکار: میزاب، مُقَلَّب و نصف طَرجَهار برپایه کتاب الطرق السنیّة فی الآلات الروحانیّة

طراحی فواره­هایی که به­طور خودکار و در فواصل زمانی مشخص تغییرشکل می­دهند، یکی از مباحثی است که از نظر اصول طراحی و اجزای به کار رفته در آن، با شاخه ظروف جادویی (الاوانی العجیبة) علم الحیل (متفاوت با حیل شرعی و تقریبا معادل با مهندسی مکانیک) قرابت دارد. این فواره­ها هم چون ظروف جادویی، با استفاده از یک دستگاه کنترل مکانیکی مخفی، دارای خواص شگفت­انگیزی بوده­اند. خاصیت شگفتی­آور این فواره­ها همان تغییر شکل فوران آن­ها به صورت خودکار و در فواصل زمانی معین است. سه نمونه از این­گونه فواره­ها، در کتاب الطرق السنیة فی الآلات الروحانیة، تألیف تقی­الدین محمد بن معروف ملقب به راصد (د993هـ/ 1585م)، دانشمند بزرگ قرن دهم و منجم­باشی رصدخانه استانبول، آمده است. از آن­جا که تغییرشکل فوران این فواره­ها، به­واسطه دستگاه کنترل مکانیکی مخفی آن­ها، صورت می­گرفته، برای درک بهتر عملکرد این دستگاه­ها، لازم است که اجزای تشکیل­دهنده آن­ها به­طور مجزا بررسی شوند. در مقاﻟه حاضر، سه مورد از مهم ترین این اجزا شامل میزاب، مُقَلَّب و نصف­طَرجَهار معرفی و بررسی شده اند.